Blog - Narcystyczne zaburzenie osobowości: Humorystyczny poradnik o mistrzach manipulacji

Narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD) to, mówiąc żartobliwie, jak gdyby ktoś wziął postać z serialu, która zawsze wie najlepiej, nie przeprasza i jest zachwycona własnym odbiciem – i zrobił z niej prawdziwą osobę. Oczywiście, w rzeczywistości NPD to poważne zaburzenie, które może poważnie utrudniać relacje międzyludzkie. Jednakże, odrobina humoru pomoże lepiej zrozumieć, z kim mamy do czynienia i jakie sztuczki stosują narcystyczne osobowości.

Sztuczki i manipulacje narcystów

Narcyz stosuje pewne powtarzalne schematy, które mają na celu jedną rzecz – upewnienie się, że świat kręci się wokół niego. Kilka przykładów takich sztuczek:

1. Gaslighting, czyli „Ciebie nie było przy tym filmie”

   „Gaslighting” to klasyczna taktyka manipulacji emocjonalnej, w której narcyz sprawia, że druga osoba zaczyna wątpić w swoje zdrowe zmysły. Wyobraź sobie, że rozmawiasz z narcyzem o waszym wspólnym wyjściu do kina. On nagle stwierdza: „Ale przecież ty w ogóle nie byłaś tam ze mną!”. I zaczyna przekonywać tak pewnie, że zaczynasz się zastanawiać, czy faktycznie byłaś na tym seansie. W końcu, jeśli coś się wydarzyło w jego świecie, to tylko to się liczy, prawda?

2. Uwielbianie na początku, potem odsuwanie, czyli „Idealizacja i dewaluacja”

   Początek znajomości z narcyzem to prawdziwa sielanka. Obsypuje komplementami, adoruje i sprawia, że czujesz się jak najwspanialsza osoba na świecie. To część ich manipulacji, zwana „idealizacją”. Ale potem… coś się zmienia. Zaczynasz słyszeć, że jednak „mogłabyś się bardziej postarać” albo że „wszyscy twoi znajomi są nudni” (oprócz niego, oczywiście). Narcyz zaczyna dewaluować, co wcześniej uwielbiał. Znika poczucie stabilności, a narcyz ma cię w garści, ponieważ zaczynasz starać się odzyskać tę dawną, idealną wersję relacji.

3. Przywłaszczanie osiągnięć, czyli „To dzięki mnie!”

   Kolejna ulubiona sztuczka to przypisywanie sobie zasług za sukcesy innych. Wyobraź sobie, że zakończyłaś trudny projekt w pracy. Narcyz – choć miał z tym projektem tyle wspólnego, co ja z Twoim ostatnim obiadem – z dumą oznajmiłby, że „to dzięki jego wsparciu” wszystko się udało. Narcyz chce, aby cały splendor, który dotyczy innych, w magiczny sposób wrócił do niego. Jest specjalistą od reinterpretacji rzeczywistości, tak by zawsze grać pierwsze skrzypce.

4. Granice? Jakie granice?

   Granice to coś, czego narcyz zupełnie nie rozumie. Przykład? Powiedzmy, że masz zaplanowane spokojne popołudnie z książką. Narcyz nie zrozumie tego pomysłu, jeśli akurat chce, abyś towarzyszyła mu na zakupach – przecież on zawsze jest na pierwszym miejscu. Nawet jeśli mu odmówisz, możliwe, że pojawi się u ciebie, ponieważ „przecież jesteście przyjaciółmi” i on „potrzebuje towarzystwa”. Dla narcyza granice są pojęciem abstrakcyjnym, a jego potrzeby – absolutnym priorytetem.

5. Odwracanie kota ogonem

   Każdy z nas popełnia błędy, ale narcyz nigdy się do nich nie przyznaje. Zamiast tego, stosuje technikę „odwracania kota ogonem”. Jeśli zwrócisz mu uwagę, że jego zachowanie cię zraniło, odpowie: „Jesteś przewrażliwiona” albo „Zawsze wszystko wyolbrzymiasz!”. Problem? Oczywiście, że w tobie. Narcystyczna osobowość nie dostrzega problemów w sobie – zawsze są one u innych.

Jak z nimi żyć (albo nie)?

Relacja z osobą z narcystycznym zaburzeniem osobowości bywa wyzwaniem. Często wymaga dużej siły psychicznej oraz jasno postawionych granic. Narcystyczne zachowania mogą być uciążliwe i wpływać na nasze poczucie wartości, dlatego tak ważne jest dbanie o siebie i własne granice. Czasem jedynym rozwiązaniem jest zakończenie relacji – niektóre osoby z NPD mogą być zdolne do autorefleksji i zmiany, ale w wielu przypadkach ich manipulacje będą tylko się nasilać. Z narcyzami najlepiej utrzymywać dystans – na zdrowie!